Arthur Ashe był pierwszym Afroamerykaninem w historii tenisa, który triumfował w US Open, Wimbledonie i zdobył 1. miejsce w światowym rankingu. Po jego śmierci stadion główny w kompleksie USTA Billie Jean King National Tennis Center we Flushing Meadows Park, na którym rozgrywany jest wielkoszlemowy US Open, został nazwany na jego cześć, a Bill Clinton odznaczył go Medalem Wolności. Poznajcie biografię czarnoskórej legendy tenisa.
Arthur Robert Ashe Jr urodził się 10 lipca 1943 roku w Richmond w stanie Wirginia. Ojciec, Ashe Sr. był troskliwy, ale surowy. Zabronił synowi gry w, popularną wśród czarnoskórych dzieci, piłkę nożną, ze względu na delikatną budowę ciała. Arthur zyskał nawet pseudonim „Skinny” (chuderlawy) i „Bones” (kości). Chłopiec mieszkał w domu na terenie parku rekreacyjnego Brookfield – jedynego publicznego placu zabaw w Richmond, który miał boiska do koszykówki, basen, cztery korty tenisowe. Na tych ostatnich Arthur spędzał każdą wolną chwilę, gdy tylko nauczył się chodzić i trzymać rakietę.
Prymus na kortach
Arthur od najmłodszych lat pokochał tenisa. Uwielbiał też czytać książki, a w szkole był prymusem. Kilka miesięcy przed siódmymi urodzinami chłopca, z powodu powikłań po operacji, zmarła jego matka.
W tym samym roku Arthur poznał Rona Charity’ego, jednego z najlepszych czarnoskórych tenisistów w kraju oraz trenera tenisowego, z którym zaczął regularnie ćwiczyć. Gdy miał zaledwie 10 lat, dostrzegł go Walter Johnson, który został jego trenerem i mentorem na całe życie. Był, między innymi, założycielem Młodzieżowego Programu Rozwoju Amerykańskiego Stowarzyszenia Tenisistów (ATA).
Arthur kontynuował treningi z Johnsonem, a w 1958 roku został pierwszym Afroamerykaninem, biorącym udział w mistrzostwach juniorów w Maryland. Po udanym debiucie w pierwszym konkursie tenisowym, chłopiec zamierzał uczestniczyć w licznych turniejach w całym kraju.
Korty dla białych
W trakcie roku szkolnego jego uczestnictwo w zawodach zostało ograniczone, ponieważ w Richmond nie było zbyt wielu czarnych zawodników, z którymi mógłby rywalizować. Władze miasta zakazały mu korzystania z kortów tenisowych, na których trenowali biali. Mógł ćwiczyć wyłącznie na kortach na wolnym powietrzu. „Władze Richmond starają się zabić moją grę, wyłączając mnie z jakiejkolwiek konkurencji z udziałem białych”, pisał w swoim pamiętniku.
Przed rozpoczęciem ostatniego roku w szkole średniej został przeniesiony do St. Louis w stanie Missouri, bym tam kontynuować karierę tenisisty. Zaprzyjaźnił się z Richardem Hudlinem i cieszył się dużą liczbą silnych przeciwników tenisowych. W 1960 roku, wygrywając wiele juniorskich turniejów tenisowych w całym kraju sprawił, że jego nazwisko stało się rozpoznawalne w świecie sportu. 12 grudnia znalazł się w prestiżowej rubryce „Faces in the crowd” (Twarze w tłumie) magazynu „Sports Illustrated”.
Po ukończeniu szkoły średniej, Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles, który miał w tamtym czasie jeden z najlepszych programów dla tenisistów na świecie, zaoferował mu pełne stypendium. Podczas studiów regularnie ćwiczył z Pancho Gonzalesem, jego idolem sportowym, który mieszkał w pobliżu i pomagał mu w treningach. Gra na tej uczelni przyniosła mu jeszcze większe uznanie wśród miłośników tenisa.
W 1963 roku Arthur został pierwszym Afroamerykaninem wybranym do drużyny Davis Cup i grał w niej do 1970. Jako student Uniwersytetu Kalifornijskiego ponownie znalazł się w „Sports Illustrated”, tym razem w rubryce „Nadzieja sportu”. W 1966 roku ukończył studia z administracji w biznesie. Równolegle wygrał indywidualnie mistrzostwa National Collegiate Athletic Association, organizacji zajmującej się organizacją zawodów sportowych dla uczelni wyższych w Stanach Zjednoczonych.
Porucznik z rakietą
Po ukończeniu szkoły, w latach 1966-1968, Arthur dołączył do amerykańskiej armii. Stacjonował w West Point w Nowym Jorku i po dwóch latach osiągnął stopień porucznika. W trakcie pobytu w wojsku nie przestał grać w tenisa. Uczestniczył, między innymi, w Pucharze Davisa i innych turniejach.
W 1968 roku, pokonując Toma Okkera z Holandii, wygrał pierwszy US Open. Z związku z tym, że w zawodach startował jako amator, nie mógł odebrać wysokiej nagrody pieniężnej, która została przekazana Okkerowi. Został jednak pierwszym Afroamerykaninem z takim tytułem na koncie.
Po powrocie do West Point, Arthur wszedł do jadalni, w której od kolegów z armii otrzymał owacje na stojąco.
Konflikt z RPA
W 1969 roku Arthur wystąpił o wizę do Republiki Południowej Afryki, by wziąć udział w South African Open. W tym czasie rząd kraju wdrożył apartheid, ścisłą politykę segregacji rasowej. Z tego powodu odmówiono mu wizy. Nie przestawał ubiegać się o wizę, a kraj nie przestawał tych wniosków odrzucać. W proteście przeciwko tym praktykom w głośnej kampanii zwrócił się do Międzynarodowej Federacji Tenisa o wykluczenie RPA z rozgrywek. Był to tylko jego początek działalności przeciwko apartheidowi, która stała się dla niego ważną aktywnością przez następne dwie dekady.
W styczniu 1970 roku Arthur wygrał Australian Open. Na początku lat 70. stał się jednym z najbardziej znanych tenisistów na świecie. Wraz z wzmacniającym się gwiazdorskim statusem Arthura, sam tenis stawał się coraz bardziej popularny. Jednak zarobki zawodników w tamtych czasach nie odzwierciedlały zwiększonego zainteresowania tym sportem. W odpowiedzi na te dysproporcje, wraz z Jackiem Kramerem i innymi pracował nad utworzeniem Stowarzyszenia Profesjonalnych Tenisistów (ATP), którego dwa lata później został prezesem. Głównym celem tego stowarzyszenia była kontrola nad zarobkami zawodników i ich harmonogramem turniejowym. Dwa lata później został wybrany na stanowisko prezesa ATP.
W końcu, w 1973 roku, Republika Południowej Afryki przyznała Arthurowi wizę. Zagrał w mistrzostwach kraju i sięgnął po najwyższe medale.
Szczęśliwe lata
Rok 1975 okazał się niezwykle szczęśliwy dla zawodnika z Richmond. 5 lipca 1975 roku w czterech setach pokonał Jimmy’ego Connorsa i został pierwszym i jedynym czarnoskórym mężczyzną, który wygrał Wimbledon. W tym roku awansował również na pierwsze miejsce w światowym rankingu mężczyzn.
W 1976 roku Arthur poznał Jeanne Moutoussamy, fotografkę, którą poślubił rok później. Uroczystość odbyła się w kaplicy w Nowym Jorku.
Koniec kariery, początek pracy
Arthur miewał coraz poważniejsze problemy zdrowotne. Cierpiał na postępującą cukrzycę i chorobę wieńcową, a w lipcu 1979 roku dostał ataku serca. Był hospitalizowany przez dziesięć dni, a później przeszedł operację bypassów. W 1980 roku z powodów zdrowotnych postanowił wycofać się z profesjonalnych rozgrywek.
Zakończenie kariery wcale nie oznaczało przejścia na emeryturę i odpoczynku. Podjął wiele nowych wyzwań – zaczął pisać dla czasopisma „Time Magazine”, „Washington Post” i „Tennis”. Został komentatorem w ABC Sports i kontynuował działanie przeciwko polityce apartheidu w RPA. Mianowano go również kapitanem amerykańskiego zespołu na Puchar Davisa.
W 1983 roku Arthur przeszedł drugą operację bypassów, po której, w celu przyspieszenia powrotu do zdrowia, otrzymał transfuzję krwi. Podczas transfuzji został zarażony wirusem HIV.
W tym samym roku z Harry Belafonte założył stowarzyszenie Artyści i Sportowcy przeciwko Apartheidowi, które miało na celu podniesienie świadomości na temat polityki apartheidu i lobbing na rzecz sankcji i embarga przeciw rządowi RPA. W styczniu 1985 roku został aresztowany przed ambasadą RPA w Waszyngtonie podczas protestu przeciwko apartheidowi.
Droga do chwały
Następny rok oznaczał kolejny bardzo ważny kamień milowy dla Artura Ashe. 21 grudnia 1986 roku urodziła się jego córka Camera. W tym samym roku zgodził się również zostać wykładowcą na Florida Memorial College, gdzie prowadził kurs „Czarnoskóry sportowiec we współczesnym społeczeństwie”. Przygotowując się do roli profesora, szukał w bibliotece książek, w których opisano historię czarnych sportowców w Ameryce. Okazało się, że najbardziej aktualny i obszerny tekst został napisany 20 lat wcześniej. To zainspirowało go do rozpoczęcia pracy nad 3-tomową książką „Trudna droga do chwały”, która została wydana dwa lata później.
W 1988 roku, z uciążliwym uczuciem drętwienia w prawej ręce, Arthur ponownie trafił do szpitala. Badania wykazały, że cierpiał na zakażenie bakteryjne nazywane toksoplazmozą, najczęściej występujące u osób z HIV. Po dalszych badaniach ujawniono, że miał HIV, wirusa, który może powodować AIDS. Te informacje bardzo długo utrzymywano w tajemnicy.
W 1991 roku jako członek 31-osobowej delegacji ponownie odwiedził RPA, gdzie miał obserwować zmiany polityczne i uchylanie polityki apartheidu. Jego zaangażowanie w przemiany w RPA było tak ogromne, że więzień polityczny Nelson Mandela, uwolniony po 27 latach, na pytanie, kogo w Stanach Zjednoczonych chciałby odwiedzić, odpowiedział „Może Arthura Ashe?”.
Walka z AIDS
W 1992 roku skontaktowała się z nim gazeta „USA Today”, która dotarła do tajnych raportów o chorobie byłego tenisisty. Arthur postanowił wyprzedzić dziennik i 8 kwietnia 1992 roku zwołał ze swoją żoną konferencję prasową, na której ogłosił, że choruje na AIDS. Kiedy wspomniał o swojej 5-letniej córce, zaczął płakać. – Jetem zły, że zostałem postawiony przed ścianą. Musiałbym kłamać, gdybym chciał chronić moją prywatność – powiedział podczas konferencji. Był wychudzony i miał sińce pod oczami. – Nie wiem, jak sobie z tym poradzę. Ale wiem, że sobie poradzę, bo szybko adaptuję się do nowych sytuacji. Chciałbym żyć na tyle normalnie, na ile to się da – dodał. Tenisista zamierzał ten sposób zwrócić również uwagę na problem rozpowszechniania tej choroby. W swoim pamiętniku napisał: „Nie lubię być personifikacją problemu, a tym bardziej zabójczej choroby, ale wiem, że muszę wykorzystać te możliwości, aby rozpowszechniać mój przekaz”.
W ostatnim roku życia założył Fundację Arthur Ashe Na Rzecz Walki z AIDS, która zbierała pieniądze na badania nad leczeniem i zapobieganiem AIDS, a jej ostatecznym celem było wyeliminowanie choroby. Przemawiał również przed Zgromadzeniem Ogólnym ONZ podczas Światowego Dnia AIDS, prosząc delegatów o zwiększenie finansowania badań nad tą chorobą i omówienie potrzeby rozwiązania kwestii AIDS jako problemu światowego, przewidując globalne rozprzestrzenianie się choroby w nadchodzących latach.
Ashe, który zarobił na korcie ponad 1,5 mln dolarów, zrobił wiele dobrego dla młodych adeptów tenisa. Chętnie pomagał w organizacji młodzieżowych akademii tenisowych, które powstały m.in. w Detroit, Indianapolis i Kansas City. Zaangażował się też w walkę z nierównością rasową i działalność humanitarną. – Nie chcę być zapamiętany wyłącznie z powodu moich zwycięstw i osiągnięć na korcie – powtarzał w wywiadach.
Kontynuował również działalność społeczną. Został aresztowany przed Białym Domem podczas protestu przeciwko amerykańskiej polityce wobec uchodźców z Haiti. Mimo że zakończył już karierę sportową, magazyn „Sports Illustrated” mianował go Sportowcem Roku za „postawę, która najbardziej ucieleśnia ducha sportu”.
Dni łaski
W ostatnich miesiącach poświęcił się głównie pisaniu „Days of Grace” (Dni łaski), pamiętnika, który ukończył kilka dni przed śmiercią. 6 lutego 1993 roku, w wieku 49 lat, zmarł w Nowym Jorku na zapalenie płuc. W jego pogrzebie wzięło udział blisko 6 tysięcy osób.
Po śmierci wielkiego tenisisty stadion główny w kompleksie USTA Billie Jean King National Tennis Center we Flushing Meadows Park, na którym rozgrywany jest wielkoszlemowy US Open, został nazwany jego imieniem. Ashe został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Billa Clintona Medalem Wolności. Na 53. urodziny Arthura odsłonięto poświęcony mu pomnik na Richmond Avenue Monument. Jako dziecko nie mógł nawet odwiedzić Monument Avenue, ze względu na swój kolor skóry. Na podobiźnie Arthur jest przedstawiany z książkami i rakietą tenisową, co ma symbolizować jego miłość do wiedzy i gry w tenisa. Wkrótce na ekrany kin ma trafić film biograficzny o działalności humanitarnej oraz walce z chorobą, jaką przez lata toczył Ashe.
Tekst: Olivia Drost
